تصویر هوائی از محله سابق یهودیان شهر بابل

تاریخچه حضور یهودیان در بابل
شهر بابل مرکز استان مازندران در ۱۵ کیلومتری جنوب دریای مازندران قرار گرفته و بعنوان یکی از پر جعمیت ترین شهر های این استان بشمار می رود ، نیز تنها شهری است که به هفت بخش تقسیم شده است .
در کتب تاریخی ، تاریخ بنای آن را به بعد از ورود اسلام به ایران نسبت می‌دهند . برخی مورخان به وجود شهری به نام «مه‌میترا» در محل شهر کنونی بابل در دورهٔ پیش از اسلام اشاره نموده اند ، نام این شهر پس از آن به «بارفروش‌ده» و سپس به دلیل گسترش شهر، به «بارفروش» تبدیل شد. نیز در ۳۰ اسفند ۱۳۱۰خورشیدی بدستور” رضاشاه ” نام این شهر (بارفروش ) به «بابل» تغیر یافت و این مصوبه در تاریخ اول فروردین یکهزار و سیصد و یازده خورشیدی ابلاغ گردید .
اهمیت‌ یافتن شهر بابل را می‌توان از زمان شاه عباس صفوی دانست ، زیرا نام شهر از «بارفروش‌ده» به «بارفروش» تغیر یافت و شاه عباس کاخ خود را در جزیرهٔ «بحرارم» بابل ساخت. و از آن دوران این شهر اهمیت بازرگانی بیشتری پیدا نمود بطوریکه در دورهٔ افشاریان و زندیه به مرکزیت مازندران رسید ..
بابل پیش از اسلام
گروهی از مورخان بر این باورند که پیش از ورود اسلام به ایران ، در این منطقه ، شهر «بابل» کنونی ، شهری به نام «مه‌میترا» وجود داشته که دین مردم آن مزدیسنا بوده و این شهر دارای آتشکده‌ای بزرگ و مهمی بوده است .
در یاداشت های “اردشیر برزگر” این چنین درج شده است
شهر بابل در دوران گذشته نمادی بود از یک شهر پاک و مقدس در نزدیکی‌های دریا (بحر خزر) و بواسطه جای داشتن «میترای بزرگ» ( آتشکدهٔ میترا ) ، بومیان آن را «مه‌میترا» یا جایگاه میترای بزرگ نامیده‌اند . این نام در دورهٔ اسلامی به زبان تازی «مامطیرا» گردید. «مامطیرا» یا «ممطیر»، معرب‌شدهٔ مه‌میترای پارسی است و مشتق از «مه» یعنی بزرگ و «میترا» یعنی فروغ دوستی و مهربانی و راستی و درستی است .
با استناد به یاداشت های پروفسور آمنون نتصر ، حضور یهودیان در مناطق شمالی ایران به ویژه در شهر بار فروش (بابل کنونی) مربوط خواهد شد به دوران صفویه ، زمانیکه یهود ستیزی در شهر اصفهان (یهودیه) در ابعاد وسیع شکل گرفته بود و بسیاری از شهروندان یهودی ، قبل از آنکه با خطر جدی تری روبرو شوند .اصفهان را ترک گفته و به نقاط دیگر ایران که از امنیت بیشتری برخوردار بود ، کوچ نمودند .
روایت است ، به دستور شاه عباس بیش از هفتاد خانوار یهودی ، از اصفهان به جهت رونق بخشیدن به کسب و کار و بهینه ساختن وضع اقتصادی شهر «بارفروش» به این شهر مهاجرت نمودند .
البته این امر را نمی توان نا دیده گرفت ، که سران حاکم بر ایران در طی تاریخ همواره نسبت به نوآوری ها و عملکرد یهودیان در موطنشان ، درجهت توسعه و بهینه سازی وضع اقتصادی توجهی خاص داشته اند و در مواقع ضروری از وجود آنان بهر جستند .
طبق بررسی های انجام شده ، آمار شهروندان کلیمی در زمان حکومت قاجار در شهر بابل تقریبا هفتصد نفر برآورد شده اند ( البته باید در نظر داشت ، بعد از حوادثی تلخ که برای یهودیان در رخ داد ، عده ای به اسلام گرویدند و عده ای دیگر شهر «بارفروش» را ترک نمودند ) . یهودیان شهر «بارفروش» اصالتا از مهاجرین یهودیان اصفهان بودند که به دستور “شاه عباس صفوی” در مازندران اسکان داده شدند . ضمن آنکه بعد ها خانواده های از یهودیان بخارا به شهر «بارفروش» مهاجرت نموده و به تجارت مشغول شدند . از آن جمله خانواده طبری ، پاپی و …… را می توان نام برد .
در دوران ناصرالدین شاه قاجار ، جهانگردان و کارگزاران سیاسی و نظامی زیادی به بارفروش در رفت آمد بودند . آنان در گزارشات خود راجع به یهودیان ، جعمیت آنها را پنجاه تا هفتاد خانوار ساکن در جهود محله قید نموده اند . نیز اشاره کرده اند، یهودیان شهر بارفروش دارای دو کنیسا یک مدرسه و یک گورستان اختصاصی بوده اند .
اغلب یهودیان به کار پیله وری و یا خرید و فروش محصولات کشاورزی اشتغال داشتند ، البته بعد ها به مشاغلی چون بزازی، زرگری ، مشروب فروشی و دارو فروشی هم روی آوردند . و بواسطه فعالیتهای اقتصادی خود رونق زیادی به اقتصاد شهر بابل که سابقا «بارفروش» نامیده میشد بخشیدند ، نیز همچنین در تجارت خارجی با کشور همسایه شمالی (روسیه) توفیقات قابل ملاحظه ای را کسب نمودند .
پس از پایان جنگ جهانی دوم و تشکیل دولت اسرائیل در سال 1948 میلادی ، به دلیل شعله ور شدن احساسات یهود ستیزی در جهان ، جمع کثیری از یهودیان جهان ، نیز همچنین جمعی از یهودیان شهر بابل به سرزمین مقدس مهاجرت کرده اند . و فقط عده ای کمتر از پنجاه خانوار درجهود محله ( شمشیرگر) محله فعلی باقی مانده بودند ، پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979میلادی ، رفته رفته جعمیت کلیمیان بابل رو به کاهش نهاد . جمعی به تهران و جمعی دیگر بخارج از ایران مهاجرت نمودند . در حال حاضر شهر بابل خالی از سکنه یهودی می باشد و جز یک گورستان متروکه ، هیچ آثاری از آنها بجا نمانده .

محله سابق یهودیان بابل (جهود محله)پائیز 1395 خورشیدی

محله سابق یهودیان بابل (جهود محله)پائیز 1395 خورشیدی

محله سابق یهودیان بابل (جهود محله)پائیز 1395 خورشیدی

محله سابق یهودیان بابل (جهود محله)پائیز 1395 خورشیدی

سنگ قبر بجا مانده از یهودیان شهر بابل
متعلق به یوسف بن آشر تاریخ فوت 5699 عبری مطابق 1318 خورشیدی

سنگ قبر بجا مانده از یهودیان شهر بابل
متعلق به ملا الیشاع تاریخ فوت 5698 عبری مطابق 24 مهرماه 1317 خورشیدی