نام کتاب : یهودیان کرد ایران
تالیف : الیه خلیلی
ناشر : شرکت کتاب
تاریخ انتشار : ژانویه 2004 میلادی
تعداد صفحات : 368 صفحه
موضوع : تاریخی
هنگامی که عموجانم ، الیه خلیلی ، به شرکت کتاب آمدند و اظهار کردند که خاطرات خود را نوشته و می خواهند آن را به چاپ برسانند ، اطمینان دارم که برق چشمانم را دیدند . آن چنان ذوق کودکانه ای به من دست داد که باز گوئی آن بسیار دشوار است .
این برای نخستین بار است که یک ایرانی کُرد یهودی ، مجموعه ای از خاطرات ، رسوم ، رفتار ، فولکلور و فرهنگ خود و مردمی باقی مانده از زمان باستان را به رشته ی تحریر می کشد .
در مورد کُردها و کُردستان پژوهش های بسیاری به عمل آمده است ؛ اما در مورد یهودیان کُرد ، بسیار اندک و در مورد یهودیان کُرد ایرانی ، تقریباً هیچ . تاریخ یهودیان کُرد به دوران باستان باز می گردد . تلمود به ما می گوید که یهودیان تبعید شده از کشور اسرائیل ، 2800 سال پیش به وسیله پادشاه آشوری (شلما نصر) به کردستان کوچ داده شدند . آیه 5 از باب 17 کتاب دوم پادشاهان می گوید « در سال نهم {پادشاهی} هوشع ، پادشاه آشور سامره را گرفت و {اهالی} اسرائیل را به آشور به اسیری برد و ایشان را در حلح و خابور نهرجوزان و در شهرهای ماد سکونت داد . شهر حلح همان کالح است که پیش از نینوا مدتی پایتخت آشوریان بود . »
بسیاری از قرائن و شواهد نشان می دهند که یهودیان کُردستان باقیمانده ی ده قبیله گم شده یهود و شاید اولین « جمع یهودیان » برهنه خاکی ، غیر از سرزمین مقدس هستند . هر چند در تاریخ های رسمی ، نشانی از یهودیان کُردستان (شامل ایران ، ترکیه و عراق) دیده نمی شود اما جالب توجه است بدانیم که آنان توانستند یک سلسله ی پادشاهی را در کُردستان بنیاد گذارند و مانند دیگر یهودیان پراکنده در جهان با رعایت قانون ، یعنی رعایت کتاب تورا از یک سو و از سوی دیگر ، الهام از گذشته و امید به آینده ، هویت یهودی خود را حفظ کردند .
اکثریت یهودیان کُرد با جمعیتی بیش از یکصد و پنجاه هزار نفر در حال حاضر در اسرائیل زندگی می کنند و با فرهنگ ویژه ی خود هم چنان زبان ترگم (آرامیک) را – که از دوران باستان تا به حال به آن تکلم می کنند ، حفظ کرده اند و جالب است بدانیم که یهودیان کُردایران همواره در بسیاری از فعالیت های علمی و فرهنگی نوآوری های شاخصی از خود نشان داده اند .
در حال حاضر از کل یهودیان ایرانی ساکن آمریکا – که بیشترین تمرکز را در لوس آنجلس دارند – بیش از یکهزار نفر یهودی کُرد ایرانی تبار وجود دارد . این گروه با تأسیس « سازمان یهود کُرد کالیفرنیا » همواره کوشیده است تا ویژگی های فرهنگی خود را حفظ کند .
عموجان، با بکار گیری زبانی ساده و در برخی مواقع با طنزی گزنده ، آنچه را که بر او ، خانواده و نزدیکانش رفته ؛ همراه با ثبت و درج عادات و سنن اجتماعی ، یادداشت ها و خاطرات خود را به رشته تحریر در آورده است . به باور من او در این کوشش بسیار موفق بوده است و من اطمینان دارم که این کتاب پایه ای برای پژوهش های بیشتر در مورد یهودیان کُرد ایرانی خواهد بود .
بیژن خلیلی نوامبر 2003 میلادی