پروفسور شموئیل رهبر در اردیبهشت ماه 1308 خورشیدی (مه 1929 میلادی) در یک خانواده متدین یهودی در شهر همدان چشم به جهان گشود. پدرش موسی رهبر از تجار قماش در بازار همدان بود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه آلیانس و سیکل دوم را در دبیرستان پهلوی به پابان رساند. سپس جهت ادامه تحصیلات عالیه راهی تهران شد.
شموئیل رهبر در سال 1332 خورشیدی، دوره عمومی پزشکی را در دانشگاه تهران به پایان رساند و در سال 1342 موفق به اخذ دکترای تخصصی در رشته ایمنی شناسی از همین دانشگاه شد ضمن آنکه آزمایشگاه پژوهشی هموگلوبین او از سال 1332 تا 1339 در شهرهای آبادان و تهران (درمانگاه شرکت نفت) به فعالیت های پزشکی بالینی اشتغال داشت، همچنین مدت ها با بخش ایمونولوژی دانشکده پزشکی تهران همکاری می نمود. دیری نپایید به واسطه شایستگی به سمت دانشیاری این دانشکده برگزیده شد.
دکتر شموئیل رهبر از ابتدا بیشتر تحقیقات خودش را معطوف به مسائل هموگلوبین و بیماری های آن قرار داد. یقیناً انگیزه مطالعات وی بدین سمت کشف
علت فوت برادر جوانش (پرویز رهبر) در اثر ابتلا به نوعی کانسر مغز استخوان بود .
او پس از کشف هموگلوبین جدید ” J ایران ” از سال 1347 خورشیدی (1968 میلادی) عازم آمریکا شد تا در کالج پزشکی (آلبرت انیشتین ) در نیویورک به فعالیت های پژوهشی خود ادامه دهد این دانشمند فرهیخته همکاری پژوهشی خود را با چهره های شاخص پزشکی آمریکا، به ویژه پرفسور Helen M Rony انجام می داد . وی در سال 1970 با تجربه ای پویاتر و خلاقیت بیشتر به وطن بازگشت و به عنوان مدیر بخش زیست شناسی کاربردی با سمت استادی (پروفسور) در دانشگاه علوم پزشکی تهران شروع به فعالیت و پژوهش های علمی نمود .
پروفسور شموئیل رهبر، طی پانزده سال تحقیقات آزمایشگاهی موفق شد، بیش از 220 هزار نمونه خون را برای هموگلوبین های غیر عادی بررسی کنداو علاوه بر گلوبین هایی که قبلاً کشف شده بود، یازده همو گلوبین جدید را نیز کشف کرد. مهم ترین دستاوردهای تحقیقاتی او، هموگلوبین (HbAIC ) بود که در سال 1967 انجام داد و همین امر باعث کسب شهرت فراوان برای خودش و پرآوازه شدن نام ایران در جهان شد. ناگفته نماند، یازده هموگلوبین کشف شده توسط پروفسور رهبر، همگی با اسامی اصیل پارسی توسط وی مشخص شدند و عبارتند از :
1- هموگلوبین J ایران
2- هموگلوبین L خلیج فارس
3- هموگلوبین Q ایران
4- هموگلوبین D ایران
5- هموگلوبین کوروش
6- هموگلوبین مخصوص بیماران دیابتی
7- هموگلوبین تخت جمشید (پرسپولیس)
8- هموگلوبین همدان
9- هموگلوبین آریا
10- هموگلوبین ابن سینا
انعکاس کشفیات پروفسور رهبر در صدر خبری رسانه های جهان باعث گردید، دولت ژاپن دو دستگاه (آمینورسید تالایزر) به شخص ایشان در دانشگاه تهران هدیه کنند، همچنین به دعوت انستیتو ملی تحقیقات آمریکا، پروفسور رهبر برای معرفی کشفیات خودش رهسپار ایالات متحده آمریکا شد.
کشف پروفسور در واقع افزایش مقدار هموگلوبین گلیلوزیله (HbAIC) در افراد دیابتی می باشد. به عبارتی بیماران دیابتی و متخصصین دیابت قادر خواهند بود که با تعیین مقدار HbAIC در نمونه خون بیمار بر مقدار قند خون کنترل و نظارت داشته باشند .از این رو این امر تحول بزرگی بود در حفظ جان میلیون ها بیمار دیابتی و نیز در علم پزشکی جهان.
امروز با کشف این پدیده علمی، این امکان فراهم شده تا با تعیین مقدار HbAIC در نمونه خون دیابتی مشخص می شود که آیا بیمار بر مقدار قند خون خود نظارت کاملی داشته و آیا به تجویزهای پزشک توجه داشته است یا خیر زیرا مقدار HbAIC نشانگر وضعیت سلامتی فرد دیابتی می باشد. به عبارتی کشف پروفسور شموئیل رهبر یعنی افزایش مقدار HbAIC در افراد دیابتی میباشد . پروفسور این کشف را هدیه خداوند می داند، هدیه ای که خداوند توسط وی به همه بیماران دیابتی عطا کرده است
پروفسور رهبر، در سال 1959 (1353 شمسی) با همسرش مهین از خانواده شوشنی پیمان زناشویی بست، ماحصل این ازدواج سه فرزند دختر می باشد. فرزندان ایشان همگی با درجه ممتاز از دانشگاه های آمریکا فارغ التحصیل شده اند اولین فرزند، رویا پژوهشگر و زیست شناس مولکولی است، گیتا دختر دوم پزشک است و فیروزه جوان ترین دختر او دندانپزشک است. فعالیت های فرهنگی پروفسور رهبر از اوایل دهه 1350 به همراه دوست دیرینه اش پروفسور لاله زاری در بخش فرهنگی انجمن کلیمیان آغاز گردید و سال ها با برگزاری جلسات حول محور مسائل فرهنگی و بهداشتی ادامه داشت.
پس از شکل گیری انقلاب اسلامی در ایران، پروفسور شموئیل رهبر از ریاست بخش زیست شناسی دانشگاه تهران برکنار گردید و چون این امر غیر قابل قبول و با روحیه حساس وی مغایرت داشت، به اتفاق خانواده اش تن به مهاجرت ناخواسته می دهد و در سال 1979 میلادی رهسپار آمریکا می شود.
مراکز علمی و دانشگاهی آمریکا با توجه به سوابق علمی و دانش وسیع این استاد اندیشمند نسبت به مهاجرت وی که به این کشور انجام گرفته بود، ارج نهاده و با حسن استقبال موجبات ادامه پژوهش ایشان را فراهم نمودند از این رو در سال 1979 میلادی پس از سکنا و سروسامان یافتن، بلافاصله در بخش هماتولوژی و پیوند استخوان شهر هوپ در ایالات کالیفرنیا به عنوان همکار پژوهشی مشغول به فعالیت می شود، و همان سال مدیریت آزمایشگاه پژوهشی هموگلوبین بر عهده وی نهاده شد. پروفسور شموئیل (ساموئل) رهبر فعالیت های تحقیقاتی خود را روی ساختمان HbAIC متمرکز نمود و از سال 1996 میلادی برای ساختن مهار کننده های گلیلوزیله (قند دار شدن) پروتین ها، تلاش های بسیاری کرد و نیز توانست موفقیت های چشمگیری را در این زمینه کسب کند .
او تاکنون بیش از 100 مقاله ی علمی منتشر نموده است که بخش اعظم آن راجع به ساختمان هموگلوبین ها و فرآیند گلیلوزیله شدن می باشد و نیز مقاله ی مروری که از نظر جایگاه علمی زیست شناسی و پژوهشگران بسیار مهم است، انتشار یافته که جدیدترین آن در معتبرترین مجلات علمی نیویورک منتشر شده است که موضوع اصلی آن دستاوردهای علمی دیگر دانشمندان جهان و نیز نظرات خود پروفسور رهبر درباره روند گلیلوزیله شدن هموگلوبین می باشد.
از دیگر کتب علمی منتشر شده توسط وی کتابی است تحت عنوان (معمای سرطان و توراث) که به زبانی ساده پیشرفت ها و پژوهش های دانشمندان علم کانسر در سراسر جهان را مورد بررسی قرار داده است. پروفسور رهبر به واسطه ارائه دستاوردهای علمی که طی بیش از سه دهه انجام داد، از طرف مراکز علمی جهان، دانشگاه ها و نیز بسیاری دانشمندان و محققین جهان مورد تحسین و تشویق قرار گرفت و به عضویت بسیاری از مراکز علمی (زیست شناسی) جهان پذیرفته شد، همچنین سال ها به ویژه (از سال 1966 الی اوایل دهه 1980) هنگام برگزاری مهم ترین کنگره های زیست شناسی جهان در سیدنی، پاریس، نیویورک، مونیخ، برزیل، اورشلیم، توکیو (ژاپن) و ….. شرکت نمود.
پروفسور ساموئل (شموئیل) رهبر در سال 1996 میلادی به عنوان عضو افتخاری انجمن دیابت اروپا EASD و پژوهشگر برتر دیابت برگزیده شد و نیز از طرف “بنیاد پژوهشی هوپ” در همایشی که به نشانه ی تقدیر از تلاش های او به عمل آمد، تصویر چهره ی او را در آلبوم نام آوران دستاوردهای علمی گنجاندند و کتابی درباره کشف مهم پروفسور رهبر و تأثیر آن بر پیشرفت های بالینی منتشر نمودند. همچنین در بسیاری دیگر از نشریات علمی جهان، این کشف را به عنوان یک دگرگونی انقلابی در تشخیص آزمایشگاهی در قرن بیستم برشمرده اند. او نیز موفق شد جایزه دستاوردهای علمی جاودانه انجمن دیابت آمریکا را دریافت کند، ضمن آنکه موفق گردید جوایز ،مدال های لیاقت و نشانه های بیشماری را دریافت کند . منجمله نشان همایونی از محمد رضا شاه پهلوی، نشان فرهنگ از وزارت آموزش و پرورش ایران، جایزه اقبال از ملکه فرح پهلوی، جایزه البرز ، نوزدهمین جایزه سالانه انجمن پزشکان نیویورک، لوح سپاس از فرهنگستان شاهنشاهی و شورای پژوهشهای علمی در وزارت علوم.
پروفسور ساموئل (شموئیل) رهبر، پزشک و دانشمند ایرانی کاشف هموگلوبین گلیلوزیله در نوامبر 2012 (آبان 1391) در غربت چشم از جهان فروبست. او با وجود کهولت سن در حالیکه می توانست از دوران بازنشستگی خود به خوبی بهره مند شود تا پایان عمر هرگز دست از کار نکشید و مطالعه و تحقیقات علمی خود را دنبال نمود.