گویش کلیمیان کرمان
طبق بررسی های انجام گرفته تشکیل جامعه یهودی در کرمان به بیش از دو سده قبل بر می گردد و مصادف با بروز قحطی شدید در یزد می باشد که سبب مهاجرت جمعیت قابل توجهی از آنان به کرمان بوده است.
بدون تردید قدمت گویش کلیمیان کرمان، همانند گویش های اصفهانی و یا کاشانی بیشتر به زمان ورود مهاجران یهودی به فلات ایران در عهد هخامنشی و نیز سده های بعد منسوب می گردد. ناگفته نماند، مطالعه گویش های فارسیهود تا حدی می تواند یک محقق را با نحوه ی پراکندگی و سکونت یهودیان در شهرها و آبادی های ایران زمین آشنا سازد.
با وجود شباهت بین گویش های نقاط مختلف با تفاوت ها و نکات مشترکی برخورد خواهیم نمود که بسیار جالب و قابل تعمق می باشد، مثلاً گویش اصفهانی، کاشانی و یزدی (زبان جیدی یزدی) با وجود داشتن شباهت هایی، همگی نشانگر بهره گیری از زبان پهلوی می باشد که با زبان عبری (آرامیت) درآمیخته است.
نظر به اینکه جامعه کلیمیان کرمان از تبار کلیمیان یزدی می باشند، لذا گویش آن ها بجز در چندین مورد تقریباً یکی می باشد. در سال های اخیر توسط محققین مطالعات وسیعی درباره ی گویش های یهودیان ایران به ویژه فارسیهود انجام گرفته است، منجمله پروفسور "ژیلبر لازار" از دانشگاه پاریس و خانم "تامار گیندین" از دانشگاه عبری اورشلیم بعمل آمده است. پروفسور لازار شخصاً در سال 1965 میلادی از کرمان دیدار بعمل آورده و چندین مصاحبه با افرادی که با این نوع گویش کاملاً آشنا بودند ضبط نموده و سپس با رعایت اصول فونتیک به رشته تحریر درآورده است، همچنین محقق ثانی (تامار گیندین) رساله دانشگاهی خود را درباره دستور زبان (گرامر) گویش کلیمیان کرمان انجام داده است، ضمن آنکه پروفسور "آمنون نتصر"در این زمینه مطالعات عمیقی را طی دهه 1980 تا 2000 میلادی انجام داد. او بر این باور بود که قدمت گویش کلیمیان یزد و کرمان، یقیناً به دوره مادها منسوب می شود. این فرضیه را بسیاری از دانشمندان پذیرفته اند، زیرا بسیاری از واژه های گویش کلیمیان یزدی را می توان در زبان زرتشتی ها (موسوم به گبری) پیدا نمود. بطور کلی گویش های کلیمیان ایران، مخلوطی از زبان های قدیمی آرامی، مادی، فارسی دری (میانه) و عبری می باشد.
جهت آشنایی با گویش کلیمیان کرمان، در نمودار زیر به برخی از واژه های روزمره به صورت صرف، نحو و افعال اشاره شده است :
فعل رفتن/ زمان گذشته :
مفرد--------- --------- --------- جمع
شِریم--- رفتم--------- شِرام--- رفتیم
شِرِش--- رفتی--------- شِرِت--- رفتید
شو --- رفت--------- شِرون--- رفتند

فعل گفتن / زمان گذشته :
مفرد------------- -------- جمع
اِمبا--- گفتم------ اوُمبا--- گفتیم
اِتبا--- گفتی------ تومبا--- گفتید
اِشبا--- گفت------ شومبا--- گفتند
فعل گفتن / زمان آینده :
مفرد------------- --------- ----- جمع
اَبین--- می گویم--------- اَبام--- میگوییم
اَبِش--- می گویی--- ------ اَبِت--- می گویید
اَبی--- می گوید--- ------ اَبون--- می گویند

فعل آمدن / زمان آینده :
مفرد------------ --------- ------ جمع
اَتیم--- می آیم------ اَتام--- می آییم
اَتِش--- می آیی------ اَتِت--- می آیید
اَتِه--- می آید------ اِتون--- می آیند


برگرفته از یادداشت های : کوروش میزراهی